Uście Gorlickie

Cerkiew greckokatolicka p.w. Św. Paraskewy w Uściu Gorlickim.

Atrakcyjność turystyczną terenu podnoszą liczne zabytki i pamiątki przeszłości będące owocem przemieszania się kultur polskiej, ruskiej, wołoskiej, słowackiej i węgierskiej: stare zagrody, drewniane cerkwie, kościoły oraz cmentarze z I wojny światowej, kapliczki i krzyże przydrożne. Spacerując po Uściu Gorlickim należy wstąpić do cerkwi greckokatolickiej p. w. św. Paraskewy. Cerkiew zbudowana została w 1786 roku. Od 1947 roku po wysiedleniu Łemków użytkowana była jako kościół rzymskokatolicki. Po powrocie części mieszkańców do wsi w 1956 roku odbywały się tu również nabożeństwa greckokatolickie. Prawowici właściciele odzyskali świątynię dopiero w 1997 roku.

Cerkiew jest trójdzielna, nawa i węższe od niej prezbiterium zbudowane na planach kwadratu. Od strony zachodniej wznosi się pochyła wieża obejmująca część babińca. Ściany nawy, prezbiterium oraz dolna część wieży pobite są gontem. Górna część wieży (izbica) odeskowana jest pionowo, deski zakończone są od dołu ozdobną falbanką. Nawa i prezbiterium nakryte są dachami namiotowymi – nawa łamanym podwójnie, prezbiterium zaś pojedynczo. Dachy zwieńczone są baniastymi hełmami z pozornymi latarniami. Podobny hełm zdobi wieżę. Hełmy, podobnie jak dachy, pokryte są blachą. Dziedziniec ogrodzony kamiennym murkiem, w którym dwie murowane, potynkowane bramki zwieńczone daszkami z gontów i blaszanymi iglicami.

Wnętrze cerkwi nakryte jest sklepieniami kopulastymi (nawa i prezbiterium) oraz stropem z fasetami (babiniec). Świątynia ozdobiona jest polichromią ornamentalno-figuralną z 1938 roku. Na stropie uwagę przykuwa przedstawienie Opieka Bogurodzicy, na ścianach zaś duże podobizny św. Olgi i św. Włodzimierza.

Dominującym elementem wnętrza cerkwi jest ikonostas, który oddziela nawę główną od prezbiterium a więc część kapłańską od części przeznaczonej dla wiernych. Na kompozycję ikonostasu składa się kilka poziomych rzędów. Każda ikona w ikonostasie jest ściśle podporządkowana całości kompozycji, ma tu swoje znaczenie i rangę. Pięknie zdobiony późnobarokowy ikonostas pochodzi z XVIII wieku. Warto w nim zwrócić uwagę na płaskorzeźby Adama i Ewy umieszczone poniżej ikony Matki Boskiej oraz proroków poniżej Chrystusa Nauczającego. W prawym ołtarzu zwieńczonym Okiem Opatrzności znajduje się przedstawienie Zmartwychwstania.

W części środkowej bogato zdobionego lewego ołtarza umieszczony jest obraz Matka Boska z Dzieciątkiem. Po konserwacji koloryt ołtarza uległ zasadniczej zmianie. Przede wszystkim po zdjęciu grubej warstwy przemalowań z powierzchni struktury i z powierzchni ornamentyki ujawniły się pierwotne przedstawienia: na predelli odkryto przedstawienie „Złożenie do grobu”. Chrystus w postaci półleżącej z zamkniętymi oczami spoczywający na biało-szaro-ugrowej tkaninie, podtrzymywany pod ramionami przez trzy postacie, pozostałe trzy postacie lekko nachylone nad ciałem Chrystusa w tym jedna kobieta z czerwonym okryciem na głowie. Nad obrazem Matki Bożej odkryto przedstawienie „Zesłanie Ducha Świętego – Pięćdziesiątnica”. Matka Boska siedząca z rękoma złożonymi do modlitwy, ubrana w czerwoną suknię, na niej luźno przewieszone okrycie w kolorze niebieskim. Wokół Matki Boskiej postacie Apostołów. Nad postaciami chmurki i promienie Ducha Świętego. Nad głową każdej postaci czerwony język ognia. W górnej części zwieńczenia odkryto przedstawienie „Zmartwychwstanie”. Zmartwychwstały Chrystus, półnagi, okryty czerwoną szatą w lewej ręce trzyma krzyż Zmartwychwstania, prawą dłoń w geście nauczającym. W dolnej części kompozycji widoczne zarysy grobu. Po bokach przedstawienia odwróceni tyłem dwóch żołnierzy w szaro-niebieskich zbrojach. Ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem nie zmieniło kolorystyki, natomiast tło obrazu jest pozłacane.

Malowniczość cerkwi potęguje otaczająca je mała architektura: kamienne ogrodzenia, kapliczki i krzyże oraz drewniane bramki z dachami będącymi często miniaturą kopuły cerkwi. Dzięki ciekawej ofercie aktywnego wypoczynku co roku przyjeżdża w te tereny coraz więcej turystów, wczasowiczów i kuracjuszy wywożąc niezapomniane wrażenia, zapewniając o ponownym przyjeździe. Zapraszamy.